اثرات روانی، اجتماعیِ گسترش فرهنگ دروغگویی در جامعه
اثرات روانی، اجتماعی گسترش فرهنگ دروغگویی در جامعه
-
بدبینی: شاید یکی از بزرگترین اثرات سوء گسترش دروغگویی بدبینی گسترده ای باشد که در جان عموم افراد جامعه رخنه می کند و جان آنان را چون خوره،نابود می نماید. وقتی انسان، افراد خانواده یا دوستان و آشنایان، یا همسایگان و همکاران یا حتی دولت مردان جامعه خود را دروغگو ببیند یا حتی دروغی از آنها ببیند، دیگر نمی تواند با آرامش خاطر به آنها اعتماد کند:
- اگر شخصی از او استمداد کمک کند (حتی اگر راست بگوید) به او کمک نخواهد کرد چون احتمال می دهد که او قصد فریبش را دارد.
- اگر در مراوداتش با اشخاصی در ارتباط باشد که خود را مقید به دستورات اسلامی کرده اند، این رفتار را ریا و نوعی تزویر می بیند و دچار نفرت درونی نسبت به آنها خواهد شد.
- اگر در بین دوستان و افراد خانواده اش مورد محبت قرار گیرد، همیشه با این ترس زندگی می کند که نکند اطرافیانش در ابراز عشق به او دروغ می گویند.
- اگر دولتمردان جامعه خود را دروغگو بپندارد، حداقل بازخوردش این خواهد بود که نسبت به سرنوشت سیاسی جامعه بی تفاوت خواهد شد و در تصمیم گیری های سیاسی و اجتماعی نقشی را ایفا نخواهد کرد.
- در مراودات اقتصادی اش همواره نگران فریب طرف مقابل خواهد، وقتی چنین فضایی در امور اقتصادی یک جامعه حاکم باشد، پیشرفت اقتصادی بسیار کند خواهد شد و صاحبان سرمایه از ترس شکست، ثروت خود را در راستای شکوفایی اقتصادی هزینه نمی کنند.
- به طور کلی بدبینی نسبت به اطرافیان، انسان را دچار نوعی وسواس فکری در تصمیم گیری های زندگی اش می کند.
- و...
شاید بتوان در یک جمله این گونه گفت که گسترش دروغگویی در جامعه بهداشت روانی تک تک افراد جامعه را به مخاطره می اندازد و همین امر اثرات جبران ناپذیری بر شخصیت افراد و سرانجام آن جامعه خواهد داشت.
- گسترش درآمد حرام: اگر در مراودات اقتصادی، دروغ و فریب افزایش یابد، سود حاصل از آن نیز رنگ و بوی حرام می یابد. خرید و فروش ها، مصداق هایی از غشّ در معامله می شود، گرفتن تسهیلات بانکی مشکل دار خواهد شد، ربا زیاد خواهد شد و...
اثرات سوء حرام خواری را همه ما دیده و شنیده ایم در اینجا به یک حدیث بسنده می کنم:
امام هادی (علیه السلام): به راستى که حرام، افزایش نمى یابد و اگر افزایش یابد، برکتى ندارد و اگر انفاق شود، پاداشى ندارد و اگر بماند، توشه اى به سوى آتش خواهد بود.(کافى(ط-الاسلامیه) ج 5، ص 125، ح 7)
- گسترش نفاق در جامعه: دروغ و نفاق رابطه مستقیمی با هم دارند و یکی از علائم منافق دروغگویی است. واقعاً جامعه ای که تعداد منافقانش زیاد باشد چه جامعه ترسناک و غیر قابل پیشبینی خواهد بود و دشمنان چه آسوده خاطر قصد چنین جامعه ای را خواهند نمود. صحبت از نفاق نیاز به مباحث گسترده ای دارد که امید وارم در آینده بتوانم به آن بپردازم. در اینجا به آوردن یک حدیث بسنده می کنم:
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله فرمود): سه چیز است که در هر که باشد منافق است، اگر چه روزه دارد و نمازگزارد و حج و عمره کند و بگوید من مسلمانم: کسى که وقتى سخن گوید دروغ گوید، و وقتى وعده دهد تخلف ورزد، و وقتى امانت به او دهند خیانت کند)نهج الفصاحه، ح 1280)
- گسترش خیانت در جامعه: خیانتکار دروغ گو است. جامعه ای که افراد آن در امور فردی، اجتماعی، اقتصادی و... با شمشیر خیانت دیگران زخمی شوند، افرادی متزلزل، بدبین، ترسو و بدون اعتماد به نفس خواهند شد و همین امر اثرات سوئی را بر بهداشت روانی افراد جامعه خواهد گذاشت.
- گسترش بدعت در جامعه: بدعت به معنای آن چیزی است که در دین نیامده اما به اسم دین از آن یاد می شود. بدعت گذاران مورد نفرین ابدی پروردگار هستند و گاهی یک بدعت، سرنوشت معنوی یک امت را برای همیشه تاریخ تغییر خواهد داد. گسترش دروغ در جامعه اگر به دروغ در عرصه های دینی گردد، زمینه بدعت را به طور گسترده ای فراهم می نماید. پیامبر اکرم (صل الله علیه و آله) می فرماید: هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی سرانجامش آتش دوزخ است. (اصول کافی، ج1، باب بدعت ها و حکم به رأی، ح 12)
- گسترش شایعات: وقتی مردم جامعه ای از دروغ واهمه نداشته باشند، هر آنچه را که شنیده اند بازگو می کنند و همین امر به شایعه پراکنی کمک می کند. همه ما می دانیم که یک شایعه قادر است آبروی یک مومن را ببرد یا سرنوشت یک ملت را به مخاطره بیندازد. امام علی (علیه السلام) می فرماید:
هر چه را شنیدى براى مردم بازگو مکن، که همین براى دروغگویى (تو) کافى است.(نهج البلاغه، از نامه 69)
به راستی پرهیز از دروغ و دروغگویی یکی از مؤلفه های سبک زندگی اسلامی است که جامعه را از مصیبت های بسیاری که گوشه هایی از آن ذکر شد، در امان می دارد.
