اسلام و انتخاب محل سکونت، بخش نخست
تمام شرایط محیطی خانه باید به گونه ای باشد که تمامی اعضای خانواده در آن هم از جهت جسم و هم از جهت روح، آرامش داشته باشند. خداوند در آیه 80 سوره نحل می فرماید: وَ الله جَعَلَ لکَمُ مِن بُیُوتِکُم سَکَناً... خداوند خانه شما را مایه آرامش شما قرار داد. به راستی ما تا چه حد در طراحی و معماری بنا ها به آرامش بخشی حقیقی (نه مجازی) آن توجه نموده ایم؟ مؤلفه های متعدی در ایجاد آرامش ساکنان یک خانواده موثر است که بعضی از آنها جنبه مادی دارد و بعضی دیگر جنبه معنوی، در این پست تنها به چهار فاکتور ظاهری در ساخت مسکن اشاره می نمایم:
- نور و هوا : تلفیق نور در معماری اسلامی به گونه ای است که سعی شده بنا تا حد امکان پر نور (با استفاده از آینه کاری و …) باشد تا به نوعی تجلی گاه نور مطلق و آفریدگار هستی باشد. متأسفانه امروزه معماری شهری ما این فاکتور بسیار مهم را به بوته فراموشی سپرده است. ساختمان های سر به فلک کشیده از یک طرف نور، وزش باد و تهویه مناسب را برای همسایگان خود محدود می کنند و از طرف دیگر با تجاوز به حریم ساختمان های دیگر، خانواده های معتقد را به قدری محدود می نماید که در طول روز به اجبار پنجره های خود را با چند لایه پرده بپوشانند تا از نگاه نامحرمان در امان بمانند .پیامبر گرامی اسلام در همین رابطه فرموده اند: حق همسایه آن است که... بنای خود را از بنای او فراتر نبری و جریان باد و نور را بر او نبندی بحار الانوار ج82، ص 93
حال ببینیم که معماری شهری ما تا چه اندازه به این امر بسیار مهم توجه می نماید؟
- خانه مکانی برای نزدیکی به پروردگار: محل سکونت باید به گونه ای طراحی گردد که انسان بزرگترین مسئولیت خود را در عالم هستی به انجام برساند که همانا "بندگی خود در پیشگاه پروردگار هستی بخش است"
این سیره اهل بیت(علیهم السلام)، بوده است که در منزل خود مکانی جهت عبادت در نظر گرفته بودند ما چه؟ چند درصد ز خانه های امروز ما شیعیان که خود را پیروان آن بزرگواران می دانیم، ازچنین طراحی برخوردار است؟!
- وسعت خانه: قال رسول الله (صل الله علیه و آله): من سعاده المرءِ أَن یَتَّسِعَ منزلُهُ ( از نشانه های سعادت فرد بزرگی منزل اوست.)( آثار الصادقین، ج 6 ص166)
البته باید توجه نمود که بزرگی و کوچکی منزل، یک امر نسبی است و بنا بر تعداد افراد خانواده و سن آنها و نیاز های آنان متفاوت است. اما آنچه اهمیت دارد توجه به این نکته است که ما برای تهیه منزل باید در حد توان خود این نکته را مد نظر قرار دهیم. خانه وقتی کوچک شد، حریم شخصی افراد خانواده به مخاطره می افتد، و همین امر در درازمدت موجبات پریشانی روح رو روان آنها را به دنبال دارد.از طرفی، محدودیت مکان آنها را مجبور می نماید که سبک زندگی جدیدی را برای خود تعریف نمایند، نوع تفریحات و برنامه ریزی آنها برای اوغات فراغت متفاوت خواهد شد، بازی های کودکانه فرزندان خانواده تغییر خواهد کرد و... همه اینها اثرات مخربی را بر شخصیت تک تک افراد خانواده خواهد داشت. از سویی دیگر، مراودات خانوداگی و فامیلی آنها با توجه به محدودیت هایشان تغییر خواهد نمود، صله رحم که اثرات شگرفی بر روح و جسم و دنیا و آخرت افراد دارد، هم کیفیت خود را از دست خواهد داد و هم به کمیت آن صدمات بسیار جدی وارد خواهد شد و همین امر نیز نیاز های درونی افراد خانواده را برای برقراری ارتباط سالم، مؤثر و مستمر با دوستان و آشنایان و بستگان، براورده نمی کند و در درازمدت اثرات مخربی بر روح و روان اعضای خانواده خواهد داشت.
- ارتفاع و نوع عمارت: امام صادق(علیه السلام) می فرماید: یا محمد بَیتَکَ سَبعَهَ أَذرُعٍ فَما کانَ فَوقَ ذلِکَ سَکَنَتهُ الشَیاطینِ... ( ای محمد سعی کن سقف منزلت متعادل باشد (تا هفت ذراع) چون فراتر از آن جایگاه شیاطین است) ( مفاتیح الحیوه ص 176)
ذراع که از نوک آرنج تا سرانگشتان است، حدود 50 تا 70 سانتی متر است. پس ارتفاع ساختمان حد اقل سه متر و نیم و حد اکثر 5 متر است. بدیهی است که یا باید این امر را این گونه تفسیر کرد که این حدیث مربوط به ساختمان های یک طبقه است و یا اینکه هر طبقه ساختمان های چند طبقه باید واجد چنین شرایطی باشند.
به نظر می رسد که از این حدیث می توان چنین نتیجه گرفت که اولویت با منازل یک طبقه است و از مرتفع سازی باید تا حد امکان جلوگیری نمود. همچنین باید اذعان نمود که مسئله راحتی و رفاه خانواده، حجاب و استتار و بهرمندی از فضای حیاط، نور و تهویه مناسب و... در این نوع ساختمان ها بهتر است.
باید خاطر نشان کرد که شاید شرایط اجتماعی و اقتصادی امروز خیلی از خانواده ها را مجبور به زندگی آپارتمان نشینی نموده است و شکی در آن نیست
اما نباید این نوع زندگی به سبک زندگی ما مبدل گردد بلکه باید دانست انتخاب این نوع از زندگی در شرایط اضطراری پیشنهاد می گردد نه در شرایط عادی.
اگر از تجملات زندگی بکاهیم، اگر فاکتور هایی چون زندگی در شهر های صنعتی و بزرگ و محله های لوکس را مد نظر قرار ندهیم و... خیلی از ما قادر خواهیم بود در شرایطی بسیار بهتر به تهیه مسکن اقدام کنیم و موجبات راحتی را برای خود و خانواده مان فراهم نماییم.
به لطف خداوند، در مطالب آینده به باید ها و نباید های دیگری در انتخاب منزل مناسب از دیدگاه اسلام، خواهم پرداخت.
ممنون از مطلب زیباتون
خانه حضرت امام علی که هنوز بقایایش باقی است دارای اتاق های کوچکی برای فرزندان بوده که هر کدام در شب برای خودشان و در اتاق خودشان خلوت و سحر داشته باشند و به مناجات بپردازند. اگر این سبک خانه سازی را مراعات می کردیم خیلی برای ما خوب بود.